بیماری کبد چرب
بیماری کبد چرب
کبد چرب غیر الکلی یک التهاب کبدی است که در اثر تجمع بیش از اندازه ی چربی در بافت کبد ایجاد می شود. دربیماری کبد چرب تجمع بیش از حد چربی درکبد، گاه باعث اختلال در فعالیت طبیعی بافت کبد می گردد که می تواند سیر پیشرونده پیدا کند و باعث نارسایی کبد و یا سیروز کبدی گردد…
علت بیماری کبد چرب
اگرچه علت اصلی بیماری کبد چرب مشخص نیست، ولی به نظر می رسد این بیماری ارتباط نزدیک با برخی بیماری های متابولیک دارد که از آن جمله: چاقی، افزایش کلسترول و تری گلیسرید خون و دیابت را می توان نام برد. در درمان کبد چرب، کنترل این بیماری های زمینه ای بسیار موثر می باشد.گفته می شود مصرف زیاد انرژی باعث خواهد شد کبد نتواند سوخت و ساز طبیعی را انجام دهد و در نتیجه انرژی اضافی به صورت چربی در کبد ذخیره شود.
بیماری کبد چرب اغلب افراد را در سنین میانسالی مبتلا می کند. اکثر بیماران از افزایش وزن و چاقی به ویژه چاقی شکمی رنج می برند. همچنین می توانند دچار افزایش چربی های خون بوده و یا از مبتلایان به دیابت باشند.از آنجا که در سال های اخیر شیوع چاقی و بیماری های متابولیک در جوانان افزایش قابل توجهی یافته است، جوانانی که با چاقی و بیماری کبد چرب به پزشک مراجعه می نمایند، کم نیستند. البته باید ذکر کرد بیمارانی هستند که بدون داشتن هیچ کدام از عوامل خطر ذکر شده و بدون هیچ دلیل شناخته شده ای، مبتلا به کبد چرب می گردند.افزایش چربی در بدن که معمولا با چاقی شکمی همراه است، به همراه افزایش چربی های خون و افزایش فشار خون، همه از علائم مجموعه ای از اختلالات تحت نام “سندرم متابولیک” هستند که این سندرم دقیقا وابسته به مقاومت انسولین می باشد.
انواع و علائم بیماری کبد چرب
بیماری کبد چرب چند نوع است. در بسیاری از کشورهای جهان به دلیل مصرف الکل رخ می‌دهد که در این صورت با وارد آوردن آسیب‌هایی به آنن امکان شکستن مولکول‌های چربی را گرفته، فرد را به مرور زمان دچار سیروز کبدی می‌کند.
در کسانی که الکل استفاده نمی‌کنند، نوع دیگری از آن مشاهده می‌شود که به کبد چرب غیرالکلی معروف است و به دلیل اختلال کار کبد یا تجمعع چربی ناشی از اضافه وزن در بافت آن رخ می‌دهد و فرد را دچار التهاب و سیروز، زخم و نارسایی کبدی می‌کند. مادران باردار هم ممکن است نوع دیگر این بیماری را مبتلا شوند که به کبد چرب بارداری معروف است. در این نوع از بیماری که از جمله موارد نادر محسوب می‌شود، کلیه‌ها هم دچار اختلالاتی می‌شود و احتمال خونریزی و به خطر افتادن جان مادر و جنین افزایش می‌یابد.
البته احتمال ابتلا به آن معمولا پس از سه ماهگی است که به دلیل تشابهات با برخی مراحل بارداری مثل حالت تهوع، استفراغ و زردی چهره ممکنن است دیر تشخیص داده شود و به همین دلیل توصیه شده پس از سه ماهگی حتما مادران باردار از نظر سلامت کبد و کلیه برای انجام آزمایش اقدام کنند.
علائم و شیوع بیماری کبد چرب
از آنجا که بیماری کبد چرب سیر پیشرونده دارد می تواند در مراحل اولیه بدون علامت باشد تا زمانی که تاثیرات منفی بر عملکرد کبد ایجاد نماید. در آن زمان علائمی از قبیل احساس ضعف، خستگی و کاهش وزن بروز می کنند.
از آنجا که سیر این بیماری مزمن است، شاید سال ها طول بکشد تا منجر به ایجاد سیروز کبدی (جایگزینی سلول های کبدی با سلول های فیبروز) و در نهایت نارسایی کبد گردد.
در نقطه مقابل، در موارد نادری به دلیل ناشناخته، سیر بیماری کبد چرب متوقف و یا حتی به حالت طبیعی باز می گردد، بدون آنکه درمان مشخصی انجام گرفته باشد.
بین ۱۰ تا ۳۰ درصد بزرگسالان در کشورهای پیشرفته مبتلا به بیماری کبد چرب هستند که معمولا شامل افراد چاق در سنین میانسالی است.
با توجه به شیوه زندگی اعم از نوع تغذیه و فعالیت بدنی، شیوع بیماری کبد چرب در کشورهای در حال توسعه به ویژه در جامعه شهری افزایش چشمگیری داشته است.
شیوع بیماری کبد چرب با افزایش سن، سیر صعودی می یابد. شیوع بیماری کبد چرب در آقایان دو برابر خانم ها می باشد که با افزایش سن، میزان شیوع در خانم ها به آقایان نزدیک می شود، به ویژه پس از یائسگی، شیوع بیماری کبد چرب در خانم ها سیر فزاینده ای دارد.
چاقی به تنهایی می‌تواند زمینه ساز کبد چرب باشد و عوامل ژنتیکی در کنار دیگر عوامل در ایجاد کبد چرب غیرالکلی دخیل است، در برخی بیمارانن افزایش چربی خون جزء LDL کلسترول در بیماران مبتلا رویت می‌شود که در درمان این افراد کم کردن LDL نقش موثری خواهد داشت. برخی افراد هستند که در آنها بیماریهای زمینه منجر به ابتلای آنها به کبد چرب غیر الکلی می‌شود مثل اختلال در متابولیسم و برخی هپاتیتهای مزمن هم ممکن است همرا با کبد چرب دیده شود مثل هپاتیت Bو C.»آسیب مزمن کبدی در بیمارانی که کبد چرب آنها همراه با التهاب باقی بماند دیده نمی‌شود، اما در عده ای که کبد چرب آنها همراه با التهابات است باعث آسیب مزمن به کبد آنها می‌شود و در برخی بیماران التهابات می تواند پیش رونده بوده و منجر به سیروز کبدی در فرد شود که سیروز کبدی معمولا در افرادی که چاقی مفرط دارند دیده می‌شود و حتی در برخی موارد عامل سیروز کبدی ناشناخته باقی می‌ماند، مثل کشور آمریکا.»
تشخیص و درمان کبد چرب
یکی از ساده ترین و ارزانترین روش تشخیص کبد چرب روش تصویربرداری می‌باشد که می تواند به تشخیص کبد چرب در بیماران کمک کند و در کنار آن انجام آزمایش‌ها برای آنزیم‌های کبدی در تشخیص التهاب ناشی از کبد چرب به ما کمک می‌کند و در موارد کمتر سی تی اسکن یا سایر روش تصویربرداری هم در تشخیص بیماری کبد چرب استفاده می‌شود.برای درمان کبد چرب به درمان علت زمینه ساز چه در مرحله التهاب کبد و چه غیر التهاب آن می توان اشاره کرد،« اگر بیماری زمینه عامل بروز کبد چرب در فرد باشد با درمان آن به درمان کبد چرب کمک می‌کنیم.»
عملا شناخته شده‌ترین روش برای درمان کبد چرب ورزش همراه با کاهش وزن است و حتی دیده شده در بیمارانی که کاهش وزن نداشته‌اند، ورزش نقش مهمی در بهبود کبد چرب را داشته است و در آخر استفاده از داروهای کاهنده قند خون در بیماران دیابتی و استفاده از داروهای کاهنده LDL در بیماران مبتلا به کلسترول از راه‌های مفید در کنار ورزش و کاهش وزن برای درمان کبد چرب است.
آیا کبد چرب قابل درمان است؟
آری. با کاهش وزن (در افراد چاق) یا تغییر در شیوه زندگی (افزایش فعالیت جسمانی، پیاده‌روی و …)، اصلاح رژیم غذایی، قطع مصرف مشروباتت الکلی، کنترل دقیق قند خون با کمک پزشک می‌توان در جهت درمان این بیماری نتیجه مطلوبی را به دست آورد.
در برخی موارد جهت کنترل این بیماری با توجه به شدت عارضه، از دارو استفاده می‌شود. داروهایی نظیر اورزوداکسی کولیک اسید، ویتامین E و متفورمین نیز در درمان آن مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته ذکر این نکته ضروری است که علی‌رغم تجویز دارو، هنوز هم کاهش وزن و تغییر در شیوه زندگی از ارکان اصلی درمان بیماری کبد چرب به شمار می‌روند.
آیا کبد چرب بیماری خطرناکی است؟
در اکثر موارد این بیماری خطرناک نیست. در صورت درمان نشدن به موقع در درازمدت مقادیر زیادی چربی در کبد رسوب می‌کند و موجب بروزز التهاب کبدی می‌شود. این بیماری ممکن است موجب ابتلا به سیروز در کبد شود بنابراین نباید نسبت به این عارضه بی‌تفاوت بود. مصرف برخی از داروها مانند داروهای ضد فشار خون متیل دوپا، داروهای مسکن مثل ایندومتاسین و … و داروهای ضد افسردگی از جمله ایمی پرامین می‌تواند به اختلال در آنزیم‌های کبدی منجر شود که با قطع آنها، میزان آنزیم‌ها طبیعی می‌شود.
نقش الکل در کبد چرب
در مطالعات انجام شده نقش مصرف الکل در ابتلا به کبد چرب، در انسان و حیوانات به اثبات رسیده است. مصرف همزمان الکل و غذاهای پرچربب این حالت را تشدید می‌کند. کبد چرب به طور شایع، به دنبال مصرف مقادیر اندک یا زیاد الکل، حتی برای مدت زمان کوتاهی، دیده می‌شود.
رسوب چربی در کبد می‌تواند سبب خستگی، ضعف، بی‌اشتهایی، تهوع، احساس ناخوشی در شکم و بزرگی کبد شود. در موارد شدید، زردی نیز عارض می‌شود. باید توجه داشت که بی‌توجهی به لزوم قطع مصرف الکل می‌تواند سبب تخریب جدی کبد شود.
دیابت شیرین عامل کبد چرب
یکی از مهم‌ترین علل بروز بیماری کبد چرب، بیماری دیابت یا بیماری افزایش غیرطبیعی قند خون است. دیابت یا بیماری قند یکی از بیماریهای شایعع در جهان محسوب می‌شود. بیماری دیابت به دو دلیل در بدن ایجاد می‌شود؛ یکی اختلال یا نقص در هورمون انسولین – که از غده لوزالمعده انسان ترشح می‌شود- و دوم اختلال در جذب و مصرف انسولین توسط سلول بدن به دلیل مقاومت به آن است.
اگر سطح گلوکز خون به علل مختلف به طور غیرطبیعی بالا باشد، بیماری دیابت با علایم و نشانه‌های مانند پرادراری و دفع ادرار بیش از اندازه درر شب، نوشیدن مایعات زیاد برای رفع تشنگی شدید و خستگی مفرط بروز می‌کند. دیابت انواع مختلفی دارد که شایع‌ترین انواع آن، دیابت نوع اول یا دیابت وابسته به انسولین است که در اثر ترشح نشدن انسولین ایجاد می‌شود و بیشتر در کودکان، نوجوانان و به طور کلی در افراد زیر ۳۰ سال شایع است.
در دیابت نوع دوم یا دیابت غیر وابسته به انسولین، انسولین ترشح می‌شود ولی به عللی موثر واقع نمی‌شود. این نوع دیابت به دیابت بزرگسالان نیز معروف است. افراد بالای ۴۰ سال، کسانی که استعداد چاقی دارند و افرادی که در خانواده آنان سابقه دیابت وجود دارد، بیش از دیگران در معرض این نوع از دیابت هستند.
دیابت اگر به خوبی کنترل نشود، عوارض متعددی را برای بیماری ایجاد می‌کند. یکی از این عوارض کبد چرب است. کبد چرب در دیابت نوع یکک شایع نیست ولی در نیمی از مبتلایان به دیابت نوع دو دیده می‌شود. علت ترشح چربی در کبد مبتلایان به دیابت قندی نوع دو، افزایش اسیدهای چرب با منشأ غذایی و متابولیسم مواد نشاسته‌ای و تبدیل آنها به اسیدهای چرب است.
دیابت بیماری است که در حال حاضر قابل درمان نیست ولی قابل کنترل است. با کنترل این بیماری از عوارض آن جلوگیری می‌شود. هدف از درمانن این بیماری، حفظ قند خون در دامنه طبیعی است و یکی از روش‌های درمانی آن، کنترل رژیم غذایی است. اگر چاق هستید، کم تحرک هستید و سابقه ابتلا به دیابت در خانواده به ویژه مادر و پدر دارید در معرض ابتلا به کبد چرب هستید.
نقش اختلالات چربی خون در کبد چرب
افزایش چربی‌های خون می‌توانند منجر به ابتلا به کبد چرب شوند. اختلالات چربی اغلب در افراد چاق و با سابقه بیماری دیابت در خانواده همراهه است ولی در برخی افراد لاغر نیز به دلیل سابقه خانوادگی دیده می‌شوند.
به منظور کاهش چربی‌های خون رعایت نکاتی مانند کاهش مصرف چربی اشباع شده در غذای مصرفی، زدودن کالری‌های اضافی، افزایش مصرفف فیبرهای غذایی، قطع مصرف الکل، قطع استعمال دخانیات، وجود برنامه منظم ورزشی و مصرف بیشتر ماهی سفید الزامی است.
نقش چاقی در کبد چرب
کبد چرب در افراد چاق شایع است و در ۸۰ تا ۹۰ درصد موارد چاقی مفرط دیده می‌شود. عواملی چون عدم تکامل جسمانی، توسعه تکنولوژی،، زندگی ماشینی، شهرگرایی، تن‌آسایی، رفاه مادی، مصرف بی‌رویه مواد غذایی موجب شده است تا چاقی روز به روز بیشتر شود. بر اساس قد و سن افراد می‌توان وزن ایده‌آل را از روی جداول بررسی کرد. هنگامی که انرژی ورودی بیش از حد مصرفی باشد، کالری اضافه در بافت چربی ذخیره می‌شود و اگر این حالت طولانی مدت باشد، فرد چاق می‌شود.
افراد چاق نسبت به افراد دارای وزن طبیعی نسبت به بو یا مزه غذا به میزان بیشتری پاسخ می‌دهند. باید توجه داشت که زیاد خوردن یک علت مهمم چاقی است ولی تنها علت نیست بلکه عوامل دیگری مانند تاثیرات محیطی، فرهنگی و ژنتیکی همگی در بروز چاقی دخالت دارند.
برای کاهش وزن در قدم اول باید به شیوه زندگی فرد توجه داشت و رژیم غذایی با محدودیت کالری را به اجرا درآورد ولی رژیم‌های غذایی سخت وو طاقت‌فرسا مناسب نیست. مشکل عمده در درمان چاقی، کاهش وزن نیست بلکه حفظ وزن کاهش یافته است. متاسفانه تعداد معدودی از بیماران به طور دایم کاهش وزن خود را حفظ می‌کنند. بدیهی است که دیابت و بالا بودن چربی خون در افراد چاق نیز دیده می‌شود و این دو عامل در ابتلا به کبد چرب کمک موثر است.
نقش ورزش در درمان کبد چرب
انجام تمرینات ورزشی خاص گروه یا قشر خاصی از جامعه نیست. افراد در همه سنین باید ورزش کنند. ورزش تاثیر جدی در جلوگیری از ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها و حفظ سلامت و حتی روح آدمی دارد.
بخور و نخورهایی برای تقویت کبد
یکی از راه‌هایی که بتوان از چنین عواقبی در امان ماند کمک به سلامت آن با خوردن مواد غذایی، معدنی و گیاهی است.
کاسنی از جمله گیاهانی به شمار می‌رود که از دیرباز مورد توصیه طبیبان سنتی بوده است. ریشه این گیاه می‌تواند علاوه بر مزایای زیاد درمانیی دیگرش، به عنوان تقویت‌کننده‌ای مناسب برای کبد استفاده شود. در همین دسته‌بندی، از گون هم می‌توان برای افزایش قدرت کبد در روند سوخت‌وساز بهره گرفت. ریشه‌های این گیاه همانند کاسنی علاوه بر داشتن خواص متعدد می‌تواند مورد استفاده اشخاص برای بالا بردن توان کبد باشد.
تهیه دمنوشی از گل مریم هم اثرات خوبی بر تقویت کارایی کبد بر جا می‌گذارد.
به کسانی که دچار اضطراب هستند، توصیه می‌شود زغال‌اخته مصرف کنند که استرس را کاهش می‌دهد و استرس باعث ایجاد اشکالات متعدد وو متفاوت روانی و جسمی می‌شود و بر کبد نیز اثر می‌گذارد. به همین دلیل با مصرف زغال‌اخته می‌توان یک تیر را بر دو هدف نشاند.
از میان خوردنی‌های غذایی، می‌توان مکمل روغن ماهی را نام برد که قدرت زیادی در شکستن چربی‌ها بخصوص در ناحیه کبد دارد و به تقویت کارر کلیه‌ها، معده و خونرسانی بهتر کمک شایانی می‌کند.
اگر می‌خواهید خود را از بیماری‌ها و نارسایی‌های کبدی، بخصوص نارسایی‌هایی چون اختلال کبد چرب دور بمانید، مصرف آبمیوه‌ها پیشنهاد سالمیی برای این منظور است. آب سیب، هویج، لیموترش، حتی سبزیجاتی چون اسفناج و جعفری، برخی کلم‌ها مثل بروکلی، قمری و بروکسل می‌تواند این نیت شما را برآورده کند و مواد معدنی آنها به کمک پاکسازی بهتر بدن از سموم بیاید.
در راس تمام خوراکی‌ها که تقریبا همگان بر اثرات و مزایا و فواید گوناگون آن در زمینه‌های بسیار متفاوت واقف هستند، عسل قرار دارد. خوردن مقداری کنترل شده و متعادل از عسل به طور منظم یک فایده دیگر هم دارد که آن دور شدن از احتمال ابتلا به بیماریهای کبدی و از همه مهم‌تر سیروز کبدی است.
زنجبیل، دارچین، سرکه، سیر، پیاز، نان سبوس‌دار، آرتیشو یا کنگر فرنگی، قاصدک ترش، رزماری، کاکائوی تلخ، سیب، تمشک، پرتقال، گریپ‌فروت،، طالبی، گلابی، کشمش، آلو و مانند اینها نیز اثرات مفیدی بر تقویت کبد دارد.