● مروری بر اثرات مضر سدیم لوریل سولفاتسدیم لوریل سولفات که به سدیم دودسیل سولفات نیز معروف است، یک سورفکتانت آنیونی است ویکی از رایج ترین ترکیبات شیمیایی است که در صابون های کارواش، پاک کننده های کف گاراژ و چربی زداهای موتور ماشین استفاده می شود. شگفت آور است که این ترکیب در شامپوها،صابون ها و خمیردندان نیز یافت می شود! سورفکتانت های آنیونی مهم ترین رده سورفکتانت ها هستند که در پاک کننده های خانگی،شخصی و صنعتی استفاده می شوند. این ترکیبات به خاطر تواناییشان در حل کردن چربی ها و روغن، پایین آوردن فشار سطحی محلول های آبی یا از میکروامولسیون ها کاربرد دارد . با وجود این سدیم لوریل سولفات دارای اثرات مضری بر چشم ها،پوست،بافت مخاطی و احتمالا حتی اندام هایی مانند مغز،قلب،طحال و کبد می باشند.● اثرات سدیم لوریل سولفات بر چشمسدیم لوریل با روش ها و از طریق مختلف دارای اثرات مضر بر چشم می باشد. یکی از اثرات آن اثرات سمی این ترکیب بر چشم هاست که باعث می شود زمان ترمیم بافت پوششی قرنیه طولانی تر شود. مطالعات نشان می دهند که سدیم لوریل سولفات هم از نظر مکانیکی و هم از نظر شیمیایی باعث ایجاد زخم های قرنیه می شود.این ترکیب بهبود بافت پوششی قرنیه را به ۸ تا ۱۰ روز می رساندبه عبارتی ترمیم زخم را کند و در مقایسه با شرایط طبیعی ۲ روز دیرتر بهبود می یابد. در صورتی که قرنیه به طور مناسب درمان نشود، تخریب بافت و عفونت را آن را در پی خواهد داشت.
بسیاری از تغییرات در چشم بازتابی از تخریب پروتیئن هاست، و در صورت استفاده طولانی مدت بسیاری از محصولات حاوی سدیم لوریل سولفات امکان دارد باعث کاتاراکت (کدورت قرنیه) گردد. مطالعه ای که بر روی سلول های جنینی شبکیه چشم جوجه انجام شده است نشان می دهد که سدیم لوریل سولفات از رشد اکسون هایی که در نهایت شبکیه چشم را تشکیل می دهند به طور کامل جلوگیری می کند. سدیم لوریل سولفات می تواند برای چشم بزرگسالان و جوانان مضر باشد و لذا باید استفاده از آن در شامپو و صابون اجتناب شود.
● آسیب به پوست
سدیم لوریل سولفات و سایر سورفکتانت های آنیونی به طور وسیعی بافت پوششی پوست انسان را دچار تخریش و آسیب می کنند. در حقیقت بیشتر واکنش های مضر پوست در اثر فرآورده های بهداشتی به خاطر سورفکتانت موجود در آن هاست. این ترکیب همچنین دارای خواص تخریشی است که اغلب این ترکیب را در مطالعات بالینی به طور عمدی برای تخریش پوست استفاده می کنند.
در مطالعه ای که با هدف مشخص کردن تفاوت در تخریش از نظر جنس و نژاد انجام شد، میزان از دست دادن بخار آب از طریق پوست در اثر سدیم لوریل سولفات به عنوان یک روش مفید در ارزیابی اثرات تخریبی بر روی پوست معرفی گردیده است. مطالعات دیگر نتایج مشابهی را در این خصوص نشان می دهد. اثرات تخریبی سدیم لوریل سولفات در بسیاری از افراد به صورت واکنش های آلرژیک تظاهر پیدا می کند. در مطالعه ای که بر روی ۲۴۲ نفر بیمار مبتلا به درماتیت اگزمایی صورت گرفت، واکنش های آلرژیک زیادی نسبت به سدیم لوریل سولفات مشاهده گردید. تماس مکرر با سدیم لوریل سولفات باعث درماتیت تماسی تخریشی می گردد و باعث شده است این بیماری به یک بیماری شایع در محل کار تبدیل گردد. تحقیقات نشان می دهد که سدیم لوریل سولفات پیوستگی کلی پوست را تا حد زیادی دچار آسیب می کند. دانشمندان استفاده از پاک کننده های دیگر را که تاثیر کمتری بر پیوستگی کلی پوست دارند، توصیه نمی کنند.
● آسیب به دهان
سدیم لوریل سولفات نه تنها لایه اپیدرم پوست را دچار آسیب می کند، بلکه برای مخاط دهانی بی نهایت مضر است. این امر از این جهت مهم است که این ترکیب اغلب در خمیردندان ها استفاده می شود.
مطالعات نشان می دهد که سدیم لوریل سولفات یک ترکیب مضر برای بافت های دهانی است. بسیاری از افرادی که از بیماری های مخاطی دهان رنج می برند تا حد زیادی به خاطر وجود سدیم لوریل سولفات در خمیر ندان و ترکیباتی است که استفاده می کنند. سدیم لوریل سولفات به طور قطع بیماریهای مخاطی دهان را تشدید خواهد کرد.
مطالعات دوسویه کور نشان می دهد که اثرات تخریبی بر پروتئین ها در اثر سدیم لوریل سولفات در موسین دهان باعث افزایش بروز زخم های آفتی راجعه می شود. سایر مطالعات و تحقیقات نشان می دهد که افراد مبتلا به کم کاری غدد بزاقی باید از سیگار کشیدن و استفاده از خمیردندان های حاوی سدیم لوریل سولفات اجتناب کنند.
● سایر اثرات سدیم لوریل سولفات
سدیم لوریل سولفات، سورفکتانت آنیونی است که نفوذپذیری غشاءها را با قابلیتش برای نفوذ به غشاءهای چربی افزایش می دهد. افزایش نفوذپذیری غشاء باعث حساسیت بیشتر سلول های بدن نسبت به مواد شیمیایی خارجی می گردد. در نتیجه سدیم لوریل سولفات به اپیدرم نفوذ می کند، این احتمال می رود که سلول های محفاظتی مهم دچار آسیب گردند.
تحقیقی دیگر نشان می دهد که پتانسیل سدیم لوریل سولفات برای از بین بردن عملکرد سلول های ارائه کننده آنتی ژن اپیدرمی باعث افزایش تومور می شود. اختلال در عملکرد سلول های ارائه کننده آنتی ژن برای پاسخ سیستم ایمنی بی نهایت مضر است. سدیم لوریل سولفات به اپی تلیوم نفوذ می کند و دارای خواص تخریبی بر روی پروتئین می باشد. از آن جایی که پروتئین ها بخش کامل سیستم سلولی ما هستند، هر گونه تغییرات در آن ها باعث اثرات تخریبی در بدن ما خواهد شد.
تحقیقات نشان می دهد که سدیم لوریل سولفات دارای اثرات دژنراتیو در جذب، متابولیسم و دفع دارد. این سورفکتانت می تواند به سلول های مغز، قلب، طحال و کبد نفوذ کند و در آنها باقی بماند. در صورتی که شامپوها مورد استفاده قرار گیرد باعث تغییرات پروتئینی و آسیب جدی به فولیکول مو خواهد شد و نیز باعث ریزش مو می گردد. به علت داشتن پتانسیل ایجاد اختلال در مراحل سلولی سدیم لوریل سولفات برای تمامی نواحی بدن، دارای تاثیر اختلالی و مضر است. مشکل بسیار جدی دیگر سدیم لوریل سولفات واکنش آن با بسیاری از ترکیبات موجود در محصولات پوستی است که باعث تشکیل نیتروزآمین (ترکیبات نیترینی) می گردد که این ترکیبات سرطان زا هستند.

فرشاد اکبرنژاد
مترجم : دکتر فرشاد اکبرنژاد معاونت تحقیقاتی و علمی شرکت دارویی بهداشتی لیان رخ
تایپ و ویرایش: سر کارخانم مهندس مریم یوسفی